Zasady pisowni wyrazów z rz
► Rz piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu albo w wyrazach pokrewnych wymienia się na r, np.:
rz na r:
|
| tworzyć - twórca marzec - marcowy pierze - pióro dobrze - dobry chorzy - chory rowerzysta - rower morze - morski dworzanin - dworski starzec - starość otworzyć - otwór |
► Rz piszemy w zakończeniach rzeczowników: -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.:
-arz:
|
| pisarz piekarz masarz kalendarz bibliotekarz |
Wyjątki, które warto zapamiętać: kiermasz, gulasz, witraż, bagaż, wiraż, metrampaż, montaż, kolportaż, masaż, kolaż (technika artystyczna), garaż, reportaż, makijaż, bandaż, instruktaż, pejzaż, sprzedaż.
-erz:
|
| harcerz żołnierz talerz rycerz kołnierz |
Wyjątki, które warto zapamiętać: flesz, lemiesz, łupież, jeż, rybojeż, kradzież, grabież, antypapież, papież, młodzież, odzież.
-mierz:
|
-mistrz:
|
| ciśnieniomierz kątomierz wysokościomierz wodomierz Sandomierz |
burmistrz zegarmistrz wicemistrz arcymistrz sztukmistrz |
► Rz piszemy po spółgłoskach: b, ch, d, g, j, k, p, t, w, np.:
b:
|
ch:
|
d:
|
g:
|
j:
|
k:
|
p:
|
t:
|
w:
|
| brzydki brzeg brzuch brzoza brzmieć |
chrzan chrząszcz chrzest wichrzyć chrząstka |
drzemać drzewo drzazga drzwi modrzew |
grzyb pielgrzym grzywka grzmoty grzanka |
spojrzeć dojrzały przejrzysty przyjrzał ujrzeć |
krzew krzywy krzaki krzemień okrzyk |
przyroda sprzedawca przygoda przerwać przemoc |
trzeba strzelba patrzeć trzaskać mistrz |
wrzenie wrzos wrzask wrzątek wrzesień |
Wyjątki:
► Rz nie piszemy w niektórych wyrazach mimo występujących wyżej spółgłosek:
pszczoła, kształt, pszenica, wszystko, wszędzie, zawsze, wykształcenie, bukszpan, obszar, pszonak, pszono, Pszczyna, Pszów, kszyk (nazwa ptaka), pszenżyto, riksza, bukszpryt, upiększać, Mojżesz, wszak, wszcząć, wszy, wszech, gżenie się, gżegżółka, piegża
► Rz nie piszemy w partykule wzmacniającej -że, np.:
skądże, jakże, bodajże, róbże, kupujże
► Rz nie piszemy w formach stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzonych przy użyciu przyrostka -szy oraz -ejszy, np.:
-szy:
|
-ejszy:
|
| lepszy najgorszy młodszy krótszy najnowszy |
najmocniejszy cieplejszy mniejszy najładniejszy najmodniejszy |
► Rz nie piszemy w wyrazach, które pochodzą od wyrazów rdzennych rozpoczynających się na ż-, np.:
obżerać, odżywić, nadżółkły, podżebrowy, odżyć, odżałować, podżerać, nadżerka
► Rz piszemy w sporej liczbie wyrazów mimo, że nie występuje wymiana na r, np:
| burza barbarzyńca burzyć jarzębina jarzyny korzeń kurz Katarzyna kołnierz kalendarz korzystać korzyść Murzyn marzenie |
narzekać narzędzie narząd orzech ołtarz porządek perz porzeczka rzadki rząd rzut rzemiosło rzeźba rzetelny rzeczywiście |
rzeczownik rzodkiewka rzecz rzemień rzekarzepa rzuca rzęsa rześki rzeżucha rządzić talerz twarz tchórz towarzysz urząd |
uderzyć urzędnik wydarzenie warzywa wierzchołek wierzch wierzba zwierzęta zmierzch zdarzenie zorza zarzut zarządzać |